Σάββατο 3 Μαΐου 2014

-Κατασκευή Ελληνικού Μπουζουκιού- Hellenic Bouzouki construction 2-


 
 
Με μια ματιά
 
·         Σειρά κατασκευής Μπουζουκιού
·         Ονομασίες Μπουζουκιών ανάλογα το μέγεθος-σχήμα
·         Καλούπι και σκάφη του Μπουζουκιού
·         Τάκοι
·         Ντουγομάνα-ντούγιες- παραπέτια-κολλάντζα
·         Χρήσιμες πληροφορίες
 
 
 
   Χριστός Ανέστη και χρόνια πολλά σε όλες τις φίλες και τους φίλους του Luthier School. Συνεχίζουμε το ταξίδι μας στον συναρπαστικό κόσμο της τέχνης της οργανοποιίας, με πολλά και ενδιαφέροντα νέα άρθρα. Σήμερα και στην συνέχεια περί κατασκευής μπουζουκιών, θα ασχοληθούμε με τις κυριότερες  κατασκευαστικές αρχές και την σειρά κατασκευής όπως ορίζει η Ελληνική παράδοση  και οι σπουδαίοι Έλληνες τεχνίτες, που με το θαυμαστό μεράκι τους και την ανεξάντλητη αγάπη τους για αυτήν την τέχνη, δημιουργούν αριστουργήματα-γιατί κακά τα ψέματα-  δεν πιστεύω να υπάρχει οργανοποιός που να μην έχει μεράκι και απέραντη αγάπη για αυτό που κάνει.
 
Η παραδοσιακή σειρά κατασκευής στο μπουζούκι και σε πολλά έγχορδα όργανα
 

   Στο μπουζούκι αλλά και σε άλλα έγχορδα μουσικά όργανα ο καλός μάστορας  ξεκινά με την κατασκευή του σκάφους του οργάνου, συνεχίζει με το μανίκι και ολοκληρώνει την κατασκευή με το καπάκι. Φυσικά υπάρχουν  πάρα πολλές επιπλέον εργασίες για την ολοκλήρωση του οργάνου αλλά η παραπάνω σειρά κατασκευής φαίνεται να ακολουθείται από την πλειονότητα των μαστόρων. Φυσικά, όπως έχουμε ξαναπεί, το καπάκι του οργάνου είναι το « κλειδί» για ένα εύηχο αποτέλεσμα, όμως η σωστή κι επιμελημένη κατασκευή σε όλα τα μέρη του οργάνου έχει θετικό αποτέλεσμα συνολικά στο μουσικό όργανο που κατασκευάζουμε.

Περί Καλουπιού και  Σκάφης

   Έχουν κατασκευαστεί σκάφη σε διάφορα μεγέθη με διαφορετικό μήκος-πλάτος-βάθος καθώς  και καταγραφεί διάφορες ονομασίες για τα μπουζούκια όπως:μπουζουκάκι-μισομπούζουκο-μπουζούκι-μπουζουκομάνα-σάζι-ταμπουράς-μπαγλαμάς-τζουράς-γιογκάρι-μπουργκαλί-γόνατο …  σήμερα μιας και το μπουζούκι πια έχει αποκρυσταλλωθεί σε δύο τύπους (τρίχορδο και τετράχορδο) οι μάστορες δουλεύουν επάνω σε δύο καλούπια, με το τρίχορδο να είναι πιο στενό, πιο μακρύ και πιο βαθύ από το τετράχορδο, βέβαια κάθε τεχνίτης έχει τις δικές του διαστάσεις αλλά οι διαφορές από σκάφος σε σκάφος δεν είναι πολύ μεγάλες. Εκτός από το μπουζούκι τον μπαγλαμά και τον τζουρά οι παραπάνω παραλλαγές έχουν χαθεί στις μέρες μας, όμως αρκετοί μάστορες, συνεχίζουν και σήμερα να κατασκευάζουν κάποια από αυτά τα μεγέθη συνήθως σε ειδικές παραγγελίες.

   Το σκάφος του μπουζουκιού χτίζεται επάνω σε ξύλινο καλούπι το οποίο κατασκευάζεται από τον ίδιο το μάστορα, το καλούπι μπορεί να είναι μασίφ ξύλινο ή με καμάρες-νομείς για να είναι πιο ελαφρύ και να μπορεί ο μάστορας να βλέπει το εσωτερικό της σκάφης κατά την διάρκεια της κατασκευής. Στο μπροστινό μέρος του καλουπιού βιδώνεται όσο διαρκεί η κατασκευή ένας τάκος από φλαμούρι ή άλλο μαλακό ξύλο, όπου κατάλληλα επεξεργασμένος,  αποτελεί την συνέχεια του καλουπιού, σε αυτόν τον τάκο θα σκαφτεί αργότερα μετά την ολοκλήρωση της σκάφης  η μορσότρυπα (το θηλυκό μόρσο-φωλιά) και εκεί θα κολληθεί στέρεα το μανίκι του οργάνου με το αρσενικό μόρσο (δόντι).
Ο τριγωνικός τάκος του μπουζουκιού
Φωτογραφία No 5 Ο επάνω τάκος του μπουζουκιού
 

    Στο πίσω μέρος του καλουπιού ενσωματώνεται ο κάτω τάκος στον οποίο συναρμόζουν οι απολήξεις των ντουγιών και κολλιούνται σε αυτόν. Πολλοί μάστορες κατά την κατασκευή δεν χρησιμοποιούν κάτω τάκο αλλά κολλάνε μεταξύ τους μόνο τις ντούγιες, όταν ολοκληρωθεί η σκάφη κολλάνε εκ των υστέρων τον κάτω τάκο στο εσωτερικό της σκάφης.

   Η κατασκευή ξεκινάει με την προετοιμασία των ντουγιών, οι οποίες βυθίζονται για λίγα λεπτά σε λεκάνη με νερό ή απλά πριν το σιδέρωμα τους ψεκάζονται με νερό με ένα βαποριζατέρ. Στην συνέχεια ξεκινάει η καμπύλωση της ντουγομάνας ή απλά μάνας  σε καυτό σίδερο  σε ορθογώνια μορφή (οι ντούγιες πλανίζονται στο σχήμα τους μετά την καμπύλωση τους), με προσοχή και υπομονή, καμπυλώνουμε την ντούγια σύμφωνα με το καλούπι μας, ελέγχοντας την σωστή μορφή της επάνω στο καλούπι κατά την διάρκεια της καμπύλωσης. Βρέχουμε συχνά την ντούγια για να μην καίγεται και να λυγίζει με την βοήθεια των υδρατμών. Αφού η ντουγομάνα μας καμπυλωθεί και ταιριάξει ακριβώς στον άξονα συμμετρίας του καλουπιού μας (κεντρική καμπύλη), συνεχίζουμε με το πλάνισμα της, μας ενδιαφέρει το φαρδύτερο σημείο της που έχουμε υπολογίσει στο καλούπι μας και σημειώνουμε επάνω στην ντούγια, από αυτό το σημείο πλανίζουμε προς τις άκρες με την σωστή φορά, καταλήγοντας  στις λεγόμενες μύτες, οι οποίες είναι σημειακές.

Πλάνισμα ντούγιας
Φωτογραφία No 6 Το πλάνισμα της ντούγας(δόγας)

   Η ντουγομάνα έχει άξονα συμμετρίας και όταν ολοκληρωθεί η κατεργασία της κολλιέται στον επάνω τάκο και τον κάτω τάκο, εφόσον ο μάστορας, έχει καλούπι για υποδοχή κάτω τάκου ή μόνο στον επάνω τάκο,  εάν έχει αποφασίσει να κολλήσει τον κάτω  τάκο μετά την ολοκλήρωση της σκάφης.Η σταθεροποίηση κάθε ντούγιας γίνεται με καρφάκια που λυγίζουν ή με  ειδικές πινέζες αλουμινίου. Στην συνέχεια και αφού έχει στεγνώσει η κόλλα της ντουγομάνας, με τον ίδιο τρόπο, σιδερώνονται και κολλιούνται οι επόμενες ντούγιες, μία αριστερά και μια δεξιά της μάνας και οι υπόλοιπες μέχρι να φτάσουμε στα παραπέτια.
Η κόλληση της ντουγομάνας
Φωτογραφία No 7 Κόλληση ντουγομάνας

Η ντουγομάνα στην απόληξη της
Φωτογραφία No 8  Ντουγομάνα

Εναλλάξ κόλληση ντουγιών
Φωτογραφία No 9 Οι τρεις πρώτες ντούγιες

Η ντουγομάνα και οι δύο πρώτες ντούγιες κολλημένες
Φωτογραφία No 10

   Οι ντούγιες μπορούν να κολληθούν μεταξύ τους χωρίς ενδιάμεσα φιλέτα από καπλαμά ή με φιλέτα καπλαμά για διακοσμητικούς λόγους. Στην περίπτωση που χρησιμοποιούμε ενδιάμεσα φιλέτα αυτά καμπυλώνονται με σιδέρωμα ή κατά την κόλληση των ντουγιών, φυσικά η κόλλα που χρησιμοποιούμε στην περίπτωση αυτήν είναι η παραδοσιακή ψαρόκολλα, η οποία συνεργάζεται άψογα με την θερμότητα του σιδερώματος. 

   Ολοκληρώνοντας την κόλληση των ντουγιών ,φτάνουμε στα μάγουλα (πλαϊνά ή παραπέτια) και αυτά είναι ουσιαστικά δύο ντούγιες πολύ μεγαλύτερου όμως πλάτους από τις κανονικές ντούγιες  που καταλήγουν σε ατελή μορφή, όχι σημειακή και ολοκληρώνουν την κατασκευή της σκάφης  αναφορικά με τις ντούγιες.

   Μετά την κόλληση των πλαϊνών, κατασκευάζεται η κολλάντζα, η οποία κολλιέται στο πίσω μέρος της σκάφης και αγκαλιάζει την συναρμογή των ντουγιών, ενισχύοντας κατά πολύ και την αντοχή του μπουζουκιού στις πιέσεις, τέλος κολλιούνται τα πλαϊναράκια και ολοκληρώνεται η κατασκευή του σκάφους.

    Αφού ξεραθεί καλά η κόλλα, σε ολόκληρη την σκάφη, ξεβιδώνουμε τον πάνω  τάκο από την βάση του καλουπιού και με προσοχή αποχωρίζουμε την σκάφη από το καλούπι. Ακολουθεί το ξύσιμο του εσωτερικού και εξωτερικού  της σκάφης με ειδικά διαμορφωμένες ξύστρες  και η ενίσχυση εσωτερικά της σκάφης με γάζα βιβλιοδεσίας( κολλιέται συνήθως σε τρία μέρη). Σε πρώτη φάση η σκάφη μας είναι έτοιμη.

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

·         Για να μην κολλάνε οι ντούγιες στο καλούπι, το τρίβουμε πολύ καλά με σαπούνι ή εναλλακτικά μπορούμε να ντύσουμε το καλούπι με διάφανη αυτοκόλλητη ταινία.

·         Κάθε ντούγια πρέπει να σιδερώνεται και να παίρνει το σχήμα του καλουπιού ώστε να κάθετε τέλεια στο καλούπι χωρίς να την πιέζουμε.

·         Κάθε επόμενη ντούγια πρέπει να ταιριάζει με την προηγούμενη της στην πλευρά που κολλιέται ,γιατί διαφορετικά θα προκύψουν προβλήματα.

·         Το καλούπι πρέπει να είναι συμμετρικό και σωστά επεξεργασμένο χωρίς διαφορές στα ζεύγη των νομέων. Οι νομείς να ταιριάζουν με την κεντρική καμπύλη (καρίνα) του καλουπιού  και με την κάτοψη της βάσης.
 
 
 
ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ
 
Ιχθυόκολλα ή ψαρόκολλα:

    Είναι φυσική κόλλα και μάλιστα από τις πιο παλιές κόλλες που έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ. Ονομάζεται και κόλλα μαραγκού, σήμερα χρησιμοποιείται σπάνια στην ξυλοτεχνία και έχει αντικατασταθεί από συνθετικές κόλλες. Ωστόσο, για την οργανοποιία, παραμένει η βασικότερη κόλλα. Στην ουσία ,είναι η μοναδική κόλλα που μπορεί να δουλευτεί με θερμότητα ,στοιχείο απαραίτητο για την κατασκευή σκαφών μπουζουκιού, τζουρά, μπαγλαμά, λαούτου και γενικά σκαφών με ντούγιες.

    Η ψαρόκολλα παρασκευάζεται από πτερύγια και κεφάλια ψαριών ,γιαυτό έχει και το συγκεκριμένο όνομα. Αφού πρώτα αφήσουμε την κόλλα να απορροφήσει το νερό που χρειάζεται, 1 μέρος κόλλα σε 2 ή 3 μέρη νερό, η κόλλα μέσα σε 12 ώρες απορρόφα το νερό και φουσκώνει. Στην συνέχεια την ζεσταίνουμε σε μπαιν-μαρί μέχρι να λιώσει ,προσέχοντας να μην ξεπεράσουμε τους 60 βαθμούς κελσίου. Μια μεγαλύτερη θερμοκρασία παρασκευής, αδυνατίζει την συγκολλητική δύναμη της κόλλας.

   Οι καλοί μάστορες χρησιμοποιούν πάντα αποσταγμένο νερό. Αν την χρησιμοποιούμε τους κρύους μήνες του χειμώνα ,είναι καλό να ζεσταίνουμε τις επιφάνειες προς συγκόλληση ακόμη και με ένα ηλεκτρικό σίδερο,(αμέσως πριν την διάστρωση της κόλλας).
 
 

 ΞΥΛΕΙΑ ΓΙΑ ΣΩΜΑ-ΣΚΑΦΟΣ

         Παλίσανδρος Βραζιλίας,  Παλίσανδρος Ινδίας, Σφένδαμος ή Κελεμπέκι,Μαόνι Ονδούρας,

  Μουριά, Καρυδιά, Κερασιά,Παντούκ, Μελιά, Έβενος,Ιρόκο κ.λπ.
Συνεχίζεται...

 
 

9 σχόλια:

  1. Αληθώς Ανέστη φίλε Luthier!!!
    Πραγματικές χρήσιμες και οι σημερινές πληροφορίες και πολύ όμορφες φωτογραφίες!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ευχαριστώ πολύ φίλη μου Τζέσσυ!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Aληθώς Ανέστη!!!
    Ωραία ανάρτηση,για να μαθαίνουμε μερικά πράγματα κι εμείς που δεν έχουμε σχέση με το αντικείμενο:)
    Καλή συνέχεια!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Άψογος. Κατατοπιστικότατος !!!!!!!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Γεια σου φίλη μου Kallianira,σε ευχαριστώ πολύ,καλή συνέχεια!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Φίλε Διονύση σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Αφήστε τα σχόλια σας,τις απόψεις σας,τις παρατηρήσεις σας, ακόμη και ενδεχόμενες απορίες ή ερωτήσεις σας,είναι χαρά μου να σας απαντήσω!Απαντώ πάντα σε κάθε νέα μου ανάρτηση!