Παρασκευή 26 Ιουλίου 2013

Η Ατζέντα του Οργανοποιού.



ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Άλλη μια ατζέντα κοντά σας!
 
ΣΤΗΛΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ
ΣΤΗΛΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ
Τι σκοπούς επιτελούν τα καμάρια στα έγχορδα μουσικά όργανα;
Τα καμάρια που χρησιμοποιούμε στα έγχορδα μουσικά όργανα, είναι κατασκευασμένα από ξύλο ελάτης και επιτελούν βασικά δύο σκοπούς: α) Υποστηρίζουν το καπάκι και εμποδίζουν το βούλιαγμα του από την πίεση των χορδών β) Επηρεάζουν την ηχητική απόδοση του οργάνου και συμμετέχουν σε αυτό που λέμε «κούρδισμα καπακιού», ανάλογα με τις διαστάσεις τους και τον τρόπο επεξεργασίας τους.
Τα κυρτά καπάκια πως επηρεάζουν τον ήχο σε ένα έγχορδο μουσικό όργανο;
Τα κυρτά καπάκια, λόγω αύξησης της ακαμψίας , σε γενικές γραμμές, αυξάνουν τα prima ενός οργάνου.
Όταν βάζουμε καμάρια σε ένα καπάκι τι λέμε πως κάνουμε σε αυτό;
Όταν καμαρώνουμε ένα καπάκι ,λέμε πως το «οπλίζουμε». Το πάχος και το ύψος των καμαριών, διαφέρουν ανάλογα τις προτιμήσεις του εκάστοτε μάστορα.
Κάποια tips για την τοποθέτηση κορδονιών και φιγούρας;
Το στοκάρισμα της φιγούρας μπορεί να γίνει και πριν την κόλληση των φιλέτων.
Τα ξύλινα φιλέτα κολλιούνται με ξυλόκολλα, ενώ τα πλαστικά με κόλλα επαφής, δείτε το αφιέρωμα στις κόλλες σε προηγούμενη ανάρτηση ,για τα είδη των συγκολλητικών υλών.
Η συγκράτηση των φιλέτων μπορεί να γίνει και με καρφίτσες που λυγίζουν.
Μετά το στέγνωμα του στόκου στην φιγούρα ,τρίβουμε με πολύ λεπτό γυαλόχαρτο για να φύγουν τα υπολείμματα του στόκου, το γυαλόχαρτο πρέπει να είναι ψιλό για να μην δημιουργήσει άσχημες χαρακιές στην φιγούρα.
 
Μπορείτε να δώσετε έναν γρήγορο οδηγό για τα βερνίκια που χρησιμοποιούνται στην οργανοποιία;
Φυσικά.
Γομαλάκα με μπάλα: Νομίζω πως δεν υπάρχει ούτε ένας οργανοποιός ερασιτέχνης ή επαγγελματίας που να μην έχει χρησιμοποιήσει αυτήν την μέθοδο. Το λουστράρισμα με γομαλάκα και μπάλα ,έχει χρησιμοποιηθεί και στο παρελθόν, για το λουστράρισμα επίπλων και φυσικά αποτελεί μια από τις πιο παραδοσιακές μεθόδους φινιρίσματος εγχόρδων. Υπάρχουν οργανοποιοί που χρησιμοποιούν αυτήν και μόνο την μέθοδο για όλες τους τις κατασκευές, με εξαιρετικά αποτελέσματα. Η μέθοδος αυτή είναι γνωστή και με τον όρο French Polish.
 
· Βερνίκια πολυουρεθάνης: Μπορούν ανάλογα με τον τύπο να περαστούν με πιστόλι ραντισμού ή πινέλο. Στην οργανοποιία χρησιμοποιούνται περισσότερο των δύο συστατικών. Είναι βερνίκια μεγάλης αντοχής και χρειάζονται λιγότερα χέρια για να φανούν τα αποτελέσματα της δουλειάς μας, έχουν όμως ένα μειονέκτημα, μετά την πλήρη ξήρανση τους δεν προσφέρονται για αυτό που λέμε διόρθωση(touch up). Είναι δε και πολύ δύσκολη η αφαίρεση του βερνικιού, ωστόσο χρησιμοποιούνται κυρίως στα μπουζούκια.
 
· Βερνίκια νίτρου ή βερνίκια βαμβακοπυρίτη: Τα βερνίκια αυτά,(Nitro-cellulose), χρησιμοποιήθηκαν πάρα πολύ στο λουστράρισμα επίπλων για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, από το 1930 έως το 1960 περίπου. Στην οργανοποιία ,αποτέλεσε το αγαπημένο βερνίκι βιοτεχνιών και αργότερα βιομηχανιών κολοσσών όπως Gibson,Martin και άλλων ,με πολύ μεγάλη επιτυχία. Το βερνίκι νίτρου περνιέται με πιστόλι ραντισμού αλλά και με πινέλο, στεγνώνει γρήγορα και χρειάζεται περισσότερες και λεπτότερες στρώσεις για ένα καλό αποτέλεσμα. Μπορεί να δεχθεί touch up εύκολα. Ένα μειονέκτημα του είναι η εξαιρετική ευφλεκτότητα του, γιαυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή να μην γίνεται η επεξεργασία του κοντά σε εύφλεκτες πηγές.
 
· Βερνίκια λαδιού και οινοπνεύματος: Είναι οι παραδοσιακοί τύποι βερνικιών κυρίως για την οικογένεια του βιολιού. Τα βερνίκια οινοπνεύματος ,στεγνώνουν γρήγορα, αλλά τα βερνίκια λαδιού πολύ πιο αργά και χρειάζονται αρκετή πείρα για τον σωστό χειρισμό και εφαρμογή τους.
 
 
· Ακρυλικά βερνίκια: Αρκετοί κατασκευαστές κιθάρας ,χρησιμοποιούν ακρυλικά βερνίκια και όπως πληροφορήθηκα πρόσφατα οι Ιάπωνες δείχνουν μια ιδιαίτερη προτίμηση σε αυτά.
 
Πως κατασκευάζουμε την πατούρα για τα bindings;
Η αυλακιά αυτή μπορεί να ανοιχτεί με σκαρπέλο ή με μίνι ρούτερ καλλιτεχνίας, το βάθος της αυλακιάς είναι περί τα 2mm, όσο το πάχος του δετικού φιλέτου. Το πλάτος ανάλογα το φιλέτο που έχουμε.
Μπορείτε να αναφέρετε κάποιες φυσικές ρητίνες που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή βερνικιών στην οργανοποιία;
Φυσικά.
Φυσικές ρητίνες για παρασκευή βερνικιών
 
· Σανδαράκη: Ρητίνη η οποία προέρχεται από κυπαρίσσια ως επί το πλείστον από το Μαρόκο, διαλύεται σε αλκοόλη αλλά και σε τερεβινθέλαιο και έχει ανοικτό κίτρινο χρώμα. Το σημείο τήξης της είναι 150 βαθμοί κελσίου. Τα βερνίκια σανδαράκης είναι εύθραυστα. Υπάρχει και σανδαράκη Αυστραλίας αλλά είναι σπάνια.
· Κοπάλ: Ρητίνη από τροπικά φυλλοβόλα δέντρα της Αφρικής, υπάρχουν διάφορα είδη κοπάλ με διαφορετικές ονομασίες όπως: Manila copal, Congo copal,Kauri copal,Tanzanian copal κ.λπ. Όλες αυτές οι ρητίνες έχει επικρατήσει να λέγονται απλώς Copals. Έχουν σημείο τήξης από 110-270 βαθμούς κελσίου, με χρωματικούς τόνους από ανοικτό κίτρινο έως σκούρο καφέ. Η ρητίνη διαλύεται εύκολα σε αλκοόλη , ειδικά ο τύπος Manila copal ,είναι ο πιο δημοφιλής για μουσικά όργανα, ωστόσο επειδή προκύπτει ένα ιδιαίτερα μαλακό βερνίκι ανακατεύεται και με άλλες ρητίνες. Διαλύεται επίσης και σε διάφορα ευεξάτμιστα έλαια γιαυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άριστης ποιότητας βερνίκια λαδιού.
 
· Μαστίχα: Η γνωστή σε όλους μας μαστίχα από την Χίο, για υψηλής ποιότητας βερνίκια, κυρίως για όργανα της οικογένειας του βιολιού. Είναι διαλυτή σε οινόπνευμα, ευεξάτμιστα λάδια και σε τερεβινθίνη. Επειδή η ρητίνη από μόνη της είναι της κατηγορίας soft resins ανακατεύεται και με άλλες ρητίνες (γομμαλάκα, σανδαράκη, κοπάλ).
· Γομμαλάκα: Δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, είναι η πιο δημοφιλής ρητίνη στην κατασκευή φυσικών βερνικιών. Είναι γνωστή και με την ονομασία κόμμι σελλάκ ή λάκκειον κόμμι . Διαλύεται σε καθαρό οινόπνευμα. Η ρητίνη αυτή προέρχεται από δέντρα της Ινδίας ,στα οποία γίνονται τσιμπήματα από τα οποία εκκρίνεται αυτή η κίτρινη ουσία της λάκας. Υπάρχει βασικά η κίτρινη γομμαλάκα που την βρίσκουμε σε λεπτές φολίδες ή σε φύλλα, υπάρχει και η άσπρη ή οποία έχει υποστεί διάφορες επεξεργασίες, συνήθως αποχρωματίζεται με υποχλωριώδες ασβέστιο. Μια καλή αναλογία για βερνίκι γομμαλάκας είναι 300 έως 400 gr γομμαλάκας σε 1 λίτρο οινόπνευμα ,(υπάρχουν και άλλες αναλογίες ανάλογα με τον βαθμό συμπύκνωσης που θέλουμε να πετύχουμε στο διάλυμα). Ο χρωματικός τόνος της μπορεί να είναι από κίτρινο έως και κοκκινοκαφέ, στα βιβλία βερνικιών για μουσικά όργανα οι αποχρώσεις ονομάζονται και light yellow,orange,brown κ.λπ. Ο τύπος lemon shellac είναι ο καλύτερος , όπως υποστηρίζουν πολλοί μάστορες των βερνικιών. Η παραπάνω αναλογία γομμαλάκας αποτελεί και ένα πολύ καλό γυαλιστικό. Υπάρχουν και έτοιμα διαλύματα σε πλαστικά μπιτόνια, με διάφορες αποχρώσεις που μπορεί να φτάσουν έως και το μαύρο. Συνήθως ,για βερνίκια μουσικών οργάνων, εκτός από την γομμαλάκα, προσθέτουμε και άλλες ρητίνες όπως σανδαράκη(Sandarac), elemi,μαστίχα κ.λπ. Μπορούμε να προσθέσουμε και ένα κουταλάκι κόμμι κοπάλ κα ι ένα κουταλάκι αραβικό κόμμι. Το μίγμα γομμαλάκας σκέτης ή και με άλλες ρητίνες πρέπει να μείνει στο οινόπνευμα τουλάχιστον 12 ώρες. Στο διάλυμα μπορούμε να προσθέσουμε χρωστικές ρητίνες ( dye resins) ή τα διάφορα αποστάγματα τους για να έχουμε ταυτόχρονα και χρώμα. Είναι καλό να γνωρίζουμε το εξής, σχετικά με την καθαρότητα της γομμαλάκας: Η γομμαλάκα διαλύεται όπως είπαμε και πιο πάνω σε καθαρό οινόπνευμα, αλλά δεν διαλύεται καθόλου ή ελάχιστα το πολύ 5-6% σε βενζίνη ή νέφτι. Αν ωστόσο η γομμαλάκα διαλυθεί, τότε έχει νοθευθεί με κολοφώνιο. Τα διαλύματα γομμαλάκας πρέπει να τα φυλάμε σε γυάλινα δοχεία ή μπουκάλια και ποτέ σε μεταλλικά, τα οποία μπορεί να μας λερώσουν το βερνίκι μας με οξειδώσεις.
 
Λίγα στοιχεία για τον έβενο;
Η ξυλεία η οποία έχει πλέον καταξιωθεί στα χέρια επαγγελματιών αλλά και ερασιτεχνών οργανοποιών είναι ο έβενος, ο έβενος ανήκει στο γένος Diospyros. Στο παγκόσμιο εμπόριο μπορούμε να βρούμε πολλά και διαφορετικά είδη έβενου, συνήθως οι έβενοι που χρησιμοποιούμε για την κατασκευή της ταστιέρας είναι ο Αφρικανικός έβενος και ο Ινδικός, διάφορες άλλες ονομασίες ανάλογα το μέρος είναι: gaboon ebony,Andaman ebony,Macassar ebony, Ceylon ebony κ.λπ.
 
Άλλες επιλογές για ξυλεία ταστιέρας;
Μια άλλη επίσης καλή επιλογή ξύλου για ταστιέρα είναι ο Βραζιλιάνικος ή ο Ινδικός παλίσανδρος.
Ο Ινδικός παλίσανδρος είναι μια πολύ καλή επιλογή, ειδικά για τα πρώτα όργανα που κατασκευάζει κανείς γιατί είναι σταθερό ξύλο και πιο εύκολο στο πλάνισμα με το χέρι από τον έβενο. Άλλα είδη που μπορούμε να συναντήσουμε είναι τα παρακάτω: Madagascar rosewood,Bolivian rosewood κ.λπ.
 
Πως εξετάζουμε τις ταστιέρες που προμηθευόμαστε από το εμπόριο;
Όταν αγοράζουμε ταστιέρες από καταστήματα με είδη οργανοποιίας και τις προμηθευόμαστε σε μορφή billet, θα πρέπει να τις εξετάζουμε κάτω από ένα δυνατό φως και να ελέγχουμε για σχισίματα, σκεβρώματα και διάφορες άλλες βλάβες, ελέγχουμε επίσης και τα σόκορα γιατί εκεί συνήθως υπάρχουν σχισίματα ξήρανσης.
Για να ελέγξουμε την επιπεδότητα του τεμαχίου που έχουμε προμηθευτεί, τοποθετούμε την ταστιέρα σε μια επίπεδη και σκληρή επιφάνεια και κοιτάμε αν κάθεται απολύτως επίπεδα επάνω στην επιφάνεια αυτή. Μια πολύ ελαφριά κυρτότητα στο billet μπορεί να γίνει αποδεκτή μόνο εάν γίνεται επίπεδη η ταστιέρα με αντίστοιχη ελαφριά πίεση εκ μέρους μας.
 
Τι είναι η κλίμακα κατασκευής ενός εγχόρδου μουσικού οργάνου;
Λέγοντας κλίμακα κατασκευής ,εννοούμε το μήκος της ελεύθερης χορδής ,μεταξύ δύο σταθερών σημείων, στα έγχορδα όργανα το μήκος αυτό καθορίζεται μεταξύ του προσκέφαλου(μικρός καβαλάρης ή μαξιλάρι ή κόκαλο) και του μεγάλου καβαλάρη(γέφυρα ή ζυγός). Αυτό το μήκος μεταξύ των δύο παραπάνω στοιχείων μετριέται σε χιλιοστά(mm) και καθορίζει την κλίμακα κατασκευής.
Έτσι όταν λέμε για παράδειγμα πως ένα μπουζούκι έχει κλίμακα κατασκευής 670mm ,εννοούμε ακριβώς το παραπάνω μήκος της ελεύθερης χορδής μεταξύ των δύο σταθερών σημείων αναφοράς ή ένας μπαγλαμάς έχει κλίμακα 350 mm πάλι εννοούμε το μήκος της ελεύθερης χορδής. Τα μουσικά όργανα κατασκευάζονται σε διάφορες κλίμακες μικρότερες ή μεγαλύτερες ανάλογα με τις προτιμήσεις του τεχνίτη αλλά και του οργανοπαίκτη αφού η κλίμακα κατασκευής επηρεάζει και τον παραγόμενο ήχο.
 
Λίγα Μαθηματικά για την χάραξη της κλίμακας;
Για να υπολογίσουμε τις θέσεις που θα χαράξουμε την ταστιέρα ,για την τοποθέτηση των τάστων πρέπει να διαλέξουμε την φόρμουλα υπολογισμού, υπάρχουν διάφορες φόρμουλες, μια εξ αυτών που χρησιμοποιείται πάρα πολύ προκύπτει από την δωδεκάτη ρίζα του δύο, ο αριθμός που προκύπτει είναι 1.0594631,αυτό σημαίνει πως η κλίμακα κατασκευής(scale length) θα είναι 1.0594631 φορές η απόσταση από το πρώτο τάστο μέχρι το τέλος της κλίμακας, από το παραπάνω προκύπτει η σχέση 1.0594631/.0594631=17.817152 ή με στρογγυλοποίηση 17.817. Αυτός είναι και ο αριθμός με τον οποίο μπορούμε να υπολογίσουμε τις θέσεις των τάστων που θα τοποθετήσουμε στην ταστιέρα. Θα επανέλθουμε στο θέμα κατά την χάραξη της κλίμακας. Αξίζει να μνημονεύσουμε εδώ την καθοριστική συμβολή του μεγάλου Έλληνα Επιστήμονα Πυθαγόρα(580π.Χ- 490 π.Χ.) ο οποίος ασχολήθηκε με πολλές επιστήμες όπως: μαθηματικά, αστρονομία, ιατρική, μουσική και όχι μόνο, φυσικά για όσους ασχολούνται με την μουσική και την κατασκευή μουσικών οργάνων αξίζει να έρθουν σε επαφή με τις επιστημονικές μελέτες του για τις αρμονικές σειρές, το μονόχορδο κ.λπ.

Το αφιέρωμα στα εργαλεία της οργανοποιίας θα γίνει σε επόμενη ανάρτηση,τα λέμε σύντομα!

2 σχόλια:

  1. το ξυλο της φτελιας κανει για την κατασκευη σκαφτου η οργανου με δουγιες;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Το ξύλο της φτελιάς είναι ένα αρκετά βαρύ και μεσαίας σκληρότητας ξύλο με μικρή συστολή και αρκετά στέρεο.Έχει μια τάση για σχισίματα και ρωγμές,χρησιμοποιείται κυρίως για καπλαμάδες,παρκέτα,αθλητικά όργανα,έπιπλα κ.λπ. Πάντως δεν χάνεις τίποτα να το χρησιμοποιήσεις και στις δύο περιπτώσεις που αναφέρεις!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Αφήστε τα σχόλια σας,τις απόψεις σας,τις παρατηρήσεις σας, ακόμη και ενδεχόμενες απορίες ή ερωτήσεις σας,είναι χαρά μου να σας απαντήσω!Απαντώ πάντα σε κάθε νέα μου ανάρτηση!